[Strona 245]

Stworzycielu nieba i ziemi, wysłuchujący szlochy nieszczęśliwych, sędzio wdów i ojców sierot, nie pozwól krwi twojego ludu, ludu Izraela, rozlać się jak woda. Daj bezpieczne schronienie na skrzydłach swej Świętej Obecności, pomiędzy świętymi, czystymi i pełnymi chwały, którzy świecą jak niebo, duszom sześciu milionów Żydów, a wśród nich i członkom naszej społeczności Przedcza i okolicy, setkom mężczyzn, kobiet i dzieci, które były zabite i zarżnięte i uduszone i utopione i spalone i zakopane żywcem przez godnych pogardy, złych i okrutnych niemieckich nazistów w komorach gazowych, w Chełmnie, Oświęcimiu, Majdanku, Treblince i innych miejscach, a także w państwach okupowanych przez nazistów. Wszyscy oni byli święci i czyści, a między nimi znajdowali się przywódcy duchowi, uczeni i prawi, niewinni i uczciwi rabini, podlegli im członkowie wspólnot, uczeni i uczniowie studiujący Torę. Niech Łaskawy pamięta ich i da im wieczny odpoczynek w niebie, niech chroni ich na wieki pod swoimi skrzydłami i niech zwiąże ich dusze w węzełku życia. Bóg jest ich zbawieniem i pomści ich i zapamięta ich ofiarę. Obyś dał ich prawa ludowi Izraela. Ziemio, nie zakrywaj ich krwi i nie pozwól, by ich płacz nie miał ukojenia! To ze względu nich resztki ludu Izraela wróciły do swoich domów, a ich święte dusze będą otoczone wieczną pamięcią za ich niewinność. Pozwól im spocząć w pokoju, pozwól, by skończyły się dni, które zostały do ich zmartwychwstania i pozwól nam powiedzieć amen.

[Strona 247]

Rabbi Yosef Alexander Zemelman Jego żona: Bilha Ich synowie: Yehoshua Elimelekh, Yoel, Nekhemia, Yakov Ich córki: Nekhama, Adel

Nasz rabin Rabbi Zemelman był wielką osobowością. Oprócz pełnienia roli rabina w mieście i uczonego w Piśmie, znał się też bardzo dobrze na klasycznej literaturze świeckiej i polityce. Nawet mieszkańcy miasta, którzy byli chrześcijanami, poważali go i respektowali. Był wspaniałym człowiekiem, który zasłużył sobie na szacunek. Był uprzejmy i zawsze uśmiechnięty. Jego żona była matką ośmiorga dzieci. Niewielkiej postury i szczupła, zawsze ciężko pracowała. Niemniej jednak zawsze też znajdowała czas na to, by pomagać ludziom w potrzebie i wysłuchać problemów, z którymi borykały się kobiety w mieście. Nie było ani jednej rodziny, której żona rabina by nie odwiedziła i której by nie pomogła. Jej serce było otwarte dla wszystkich cierpiących, których zawsze obdarowywała uśmiechem i dobrym słowem.

Vayden Itche Jego żona: Esther

Icek Wajden (Itche Vayden) i jego żona Estera (Esther) byli małżeństwem bezdzietnym. On oddawał się pracy na rzecz wspólnoty, a także filantropii. Był uczciwym, pobożnym Żydem i zarządzał Domem Nauki jako „gabe” przez wiele lat, opiekował się schroniskiem, był aktywny w Stowarzyszeniu Opieki nad Chorymi, naprawiał święte księgi i pełnił jeszcze różne inne funkcje w społeczności. Jeśli chodzi o wykonywany zawód, Icek Wajden (Itche Vayden) zajmował się krawiectwem damskim. Każda dziewczyna, która uczyła się u niego szycia, była traktowana tak jakby była jego własnym dzieckiem; Icek Wajden (Itche Vayden) zapewniał swoim uczennicom wszystko.  

[Strona 248]

Klar Yakov Wolf Jego żona: Lola Ich córki: Yadza, Khana, Mina

Jakub (Yakov) Wolf Klar, który mieszkał w tym samym domu, gdzie mieszkała jego rodzina, był właścicielem sklepu z pasmanterią i galanterią. Był intelektualistą i jednym z fundatorów Biblioteki Publicznej.

Taranchik Aharon Jego żona: Feyge Ich synowie: Avrom Khaim, Rafael, Tuvia, Yoel, Itche

Reb Aharon Torończyk/Taranczik (Reb Aharon Taranchik) i jego żona mieli sześciu synów. Wszyscy oni pracowali w swoim własnym zakładzie obuwniczym i zajmowali się sprzedażą swoich wyrobów na rynku. Jego synowie byli zdolnymi chłopcami, którzy aktywnie uczestniczyli w życiu Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Jeden z jego synów, Jakub Meir (Yakov Meir), mieszka w Argentynie.

Bialogluvsky Yosef Jego żona: Khaya Ich synowie: Avrom, Daniel Córka: Yokheved

Józef Białogłowski (Yosef Bialogluvsky) i jego rodzina. W zasadzie nikt nie używał ich nazwiska. Zwano ich niewidomym Józefem (Yosef) i chromą Chają (Khaya). Zajmowali sie handlem obwoźnym po wsiach. Całymi dniami nosili swoje towary w koszach i sprzedawali je hurtownikom. Mieli troje dzieci. Ich najstarszy syn Gutman zmarł w wieku 18 lat na gruźlicę.

[Strona 249]

Abramovitch Shmuel Abba Jego żona: Rivka Ich synowie: Tuvia, Yosef, Mordkhai Ich córka: Esther

Rodzina Abramowiczów (Abramovitch) była pobożna i majętna. Mieszkali oni w swoim własnym domu, gdzie prowadzili też firmę, zajmując się produkcją i sprzedażą wyrobów ze skóry oraz innych akcesoriów do wyrobu i naprawy obuwia. Ojciec rodziny zarządzał też Stowarzyszeniem Pogrzebowym. Jego dzieci prowadziły warsztat szycia butów. Wszyscy oni byli aktywni w organizacji Betar. Kiedy ostatni z przedeckich Żydów szli na śmierć, Szmul Abba Abramowicz (Shmuel Abba Abramovitch) zdecydował się ukryć w domu swego byłego klienta, szewca o nazwisku Ostrushka (Ostruszka? Ostróżka?), a ten wydał go esesmanowi o nazwisku Henkl, który Abramowicza zastrzelił. Córka Abramowicza Jischa (Yiskha) Fuder mieszka w Izraelu.

Rodzina Abramowiczów (Abramovitch)

[Strona 250]

Bilbasky Moishe Jego żona: Malka Soreh Ich syn: Shimon Ich córki: Yetta Khaya, Rokhl

Mojsze Bilbaski/Bielawski (Moishe Bilbasky) był synem Lipmana Bilbaskiego/Bielawskiego (Lipman Bilbasky). On i cała jego rodzina byli ortodoksyjnymi Żydami. Jego dzieci były wychowane w duchu nacjonalistycznym. Był właścicielem sklepu spożywczego, a także zajmował się produktami rybnymi i materiałami palnymi. Pomimo tych wszystkich zajęć nie był bogatym człowiekiem, ale miał dobre serce i cieszył się, kiedy mógł wyświadczyć przysługę potrzebującym.

Rozen Soreh – wdowa Jej córka: Ita Jej syn: Henekh z rodziną

Sara Rozen (Soreh Rozen), którą nazywaliśmy “Kupkete” czyli “Małym Kapeluszem”, była wdową i matką wychowującą dwójkę dzieci. Ciężko pracowała, sprzedawała wyroby pasmanteryjne i galanteryjne na jarmarkach i po wsiach, i w taki sposób utrzymywała swoją rodzinę. Jej syn Hanech (Hanekh) ożenił się i przeprowadził do Izbicy (Izvitz), gdzie był nauczycielem w chederze.

Yakhimovitch Aharon Dovid Jego żona: Trayna Ich syn: Yitzkhak Leyb i jego rodzina Ich córki: Tashe, Krusa

Aharon Dawid Jachimowicz (Aharon Dovid Yakhimovitch) z rodziną. Był szewcem. Czytał z Tory w Domu Nauki. I on, i jego żona, byli wspaniałymi ludźmi. Wszystkie ich dzieci były aktywne w życiu kulturalnym miasta. Jego najstarszy syn, Mojsze (Moishe), zmarł w Izraelu.

[Strona 251]

Buks Arye Jego żona: Ruta Ich córka: Hella

Rodzina Buks składała się z pięciu osób. Byli właścicielami sklepu rze
źniczego i też zajmowali się handlem bydłem. Ich dom i sklep należały do nich. Arje (Arye) Buks był ortdoksyjnym Żydem. Jego dzieci, jak dzieci większości ludzi w mieście, uczyły się w szkołach publicznych. Arje (Arye) Buks prenumerował codzienną gazetę w języku jidysz, gdyż miał na to środki i czas. Razem z żoną i córką był zabity w czasie Zagłady (Holokaustu). Jego dwaj synowie Józek (Yuzek) i Jicchak (Yitzkhak) mieszkają w Ameryce.

Liek Mendl Jego żona: Brayne Synowie: Mordkhai, Dovid Córka: Leah

Mendl Liek i jego rodzina. Zajmował sie handlem po wsiach, a latem razem z żoną dzierżawili sad. Jego najstarszy syn Rafael był krawcem. Przeziębił się podczas podróży na jarmark i zmarł w młodym wieku 18 lat. Córka Lieka Mendla (Liek Mendl), Lea (Leah), była zdolną, oczytaną dziewczyną. Pomagała matce w prowadzeniu domu, ale też zajmowała się krawiectwem, aby dokładać się do budżetu domowego. Syn Mordechaj Dawid (Mordkhai Dovid) był cichym chłopcem i także pracował jako krawiec. Najmłodszy syn Eliasz (Eliyahu) pomagał ojcu w handlu obwoźnym. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

[Strona 252]

Józef Zelig Torończyk (Yosef Zelig Toronchik)

[Strona 253]

Zielinsky Shimshon Jego żona: Rokhl

Szymszon Zieliński (Shimshon Zielinsky) i jego żona byli bezdzietni. On był krawcem. Wychowali siostrzeńca lub też bratanka, który nazywał sie Hersz (Hersh) Zingerman. Był on jedneym z najlepszych uczniów rabina i członkiem Organizacji Młodych Mizrachi. Chciał jechać do Ziemi Izraela, ale nie udało mu się tego zrobić. Został zabity w Poznaniu. Szymszon Zieliński (Shimshon Zielinsky) był Żydem, który zawsze miał na twarzy uśmiech. W każdej chwili był gotów pomagać innym, mimo że nie był bogatym człowiekiem. Był religijny i wspierał ruch Mizrachi.

Fisher Avrom Jego żona: ... Ich synowie: Yakov, Moishe Ich córki: Esther, Ronia, Masha, Pesa i jej rodzina

Abram Fiszer (Avrom Fisher) zajmował się garbarstwem. Miał dużą rodzinę i posiadał też sklep spożywczy. Był chasydem. Cała rodzina była bardzo ułożona i pobożna. Rodzice zapewnili wszystkim swoim dzieciom głębokie wykształcenie religijne. Najstarszy syn Mendl uczył się w jesziwie, a młodszy syn Jakub (Yakov) był bardzo pobożny i znał całą Księgę Psalmów na pamięć. Brał czynny udział w ruchu Młodych Mizrachi. Reb Abram Fiszer (Avrom Fisher) zarządzał Funduszem Reba Mejra Baala Nesa (Reb Meir Baal Nes) oraz zbierał pieniądze na święty cel osiedlenia się w Ziemi Izraela. Jego zamężna córka Pesa mieszkała w Kole (Kolo).

[Strona 254]

Zielinsky Esther Jej synowie: Yankl, Ruven, Nakhman Jej córki: Khava Hindl, Gitl

Estera Zielińska (Esther Zielinsky) była żoną Chaima Zielińskiego (Khaim Zielinsky), który mieszka w Ameryce. Była oddaną żydowską matką i żyła w wielkim ubóstwie wraz ze swoim ośmiorgiem dzieci. Wszystkie te dzieci i ich matka byli zabici w obozach.

Zielinsky Yisroel Khaim Jego żona: Shifra Ich synowie: Ozer, Dovid, Sholem Aron Ich córka: Ytke

Izrael Chaim Zieliński (Yisroel Khaim Zielinsky) mieszkał w tym samym domu, gdzie prowadził warsztat blacharski ze swoimi dwoma synami. Sprzedawali swoje wyroby na rynku. Byli bardzo miłymi ludźmi i lubili pomagać innym. Jego dzieci byłe zdolne i wszystkie brały czynny udział w ruchu syjonistycznym.

Zielinsky Khaim Yosef Jego żona: EstJej Ich córka: Soreh

Chaim Józef Zieliński (Khaim Yosef Zielinsky) był wytwórcą siodeł. Cieszył się swoją dużą, wysoce poważaną rodziną i był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego. Jego dzieci były zdolne. Jedna z jego córek była aktywna w ruchu robotniczym. Jego najmłodsza córka Chawa (Khava) mieszka w Ameryce.

[Strona 255]

Ekert Avrom Jego żona: Rivka Ich córki: Bayle, Khana, Frimet, Bronia

Abram Ekert (Avrom Ekert) z rodziną. Był blacharzem. Tak jak większość Żydów w Przedczu, był pobożnym człowiekiem i wspierał organizację Mizrachi. Jego córki pomagały mu w prowadzeniu biznesu blacharskiego. Cała ich rodzina wspaniale śpiewała. W piątkowe noce można było słyszeć, jak wszyscy razem śpiewali piękne pieśni szabasowe.

Kovalsky Itche Szames (Gabbai) Jego żona: Hinda Dvoyre Ich synowie: Nokhem z żoną i rodziną

Icek Kowalski (Itche Kovalsky) pełnił funkcję Szamesa (asystenta Rabina). Był on starym, religijnym Żydem i miał białą brodę. Zarządzał wszystkimi uroczystościami w mieście; bez niego nikt by nie wiedział co robić. Kierował całym życiem religijnym miasta. Jego żona Hinda Dwojra (Hinda Dvoyre) była, praktycznie rzecz biorąc, lekarzem. Kiedy dziecko skręciło sobie kostkę, każdy wiedział, że trzeba iść prosto do niej. Brała trochę tłuszczu, wcierała ten tłuszcz w bolące miejsce, zawiązywała kostkę chustką i wszystko już było dobrze. Robiła też swoje własne maści. Była zawsze w dobrym humorze. Wszystkich przyjmowała z uśmiechem i dobrym słowem.

Ich syn Nochem (Nokhem) mieszkał ze swoją żoną i dziećmi w Sompolnie (Sampolno). Pracował jako kapelusznik. Był pobożnym człowiekiem i jednym z najbardziej poważanych ludzi w mieście. Wychowywał swoje dzieci w duchu tradycyjnego nacjonalizmu.

[Strona 256]

Valter Eliyahu Jego żona: Yekhet Jego syn: Avrom Ich córki: Hinda Dvoyre, Khana

Jego zięć Elje Walter (Elye Valter) mieszkał w tym samym domu. Był młodym człowiekiem, chasydem, uczonym, który znał wszystkie świeckie przedmioty. Dobrze przewodniczył modlitwom i miał piękny głos, który podobał się nie tylko Żydom z Przedcza, ale również tym, którzy mieli możność go usłyszeć, kiedy jeździł na jarmarki i sprzedawał suche towary. Tam był szanowanym emisariuszem, szczególnie kiedy śpiewał modlitwy na cześć nowego miesiąca (rosz chodesz – rosh khodesh). W Towarzystwie Psalmicznym, Reb Eliasz (Eliyahu) dawał wykład co szabat przed modlitwą wieczorną; wykład odnosił się do czytania Tory w danym tygodniu albo do Etyki Ojców.

Vishnivsky Ruven Jego żona: Gitl Jego matka: Khana Rivka Jego syn: Hersh Meir Jego córki: Feygl, Khava, Khaya Soreh

Ruwen Wiśniewski/Wiszniewski (Ruven Vishnivsky), kapelusznik. Był jednym z chłopców, śpiewających w chórze pod przewodnictwem kantora Szabtaja Kotka (Shabtai Kotek), błogosławionej pamięci, w czasie świąt Rosz Haszana (Rosh Hashanah) i Jom Kippur (Yom Kippur). Później śpiewał w chórze razem z rytualnym rzeźnikiem Szmulem Jamnikiem (Shmuel Yamnik). Był jednym z tych, którzy odbudowali Stowarzyszenie Psalmiczne. Był mądrym Żydem i mocno wspierał ruch robotniczy w mieście.

Vishnivsky Khaya Jej syn: Shmuel Zalman Jej córki: Khana Gitl, Rodah, Khava Tova

Chaja Wiśniewska/Wiszniewska (Khaya Vishnivsky) była żoną Herszla (Hershl), który mieszka w Ameryce. Była oddaną żydowską matką i została zabita razem ze swoim pięciorgiem dzieci w obozach.

[Strona 257]

Zikhlinsky Dakhe – wdowa Jej syn: Davinsky Yitzkhak Jego żona: Genia Jego syn: Shloime

Dache Żychlińska (Dawińska) (Dakhe Zikhlinsky (Davinsky)) zajmowała się handlem zbożem, wraz ze swoim synem Jicchakiem Dawińskim, którego nazywali Jicchakiem (Yitzkhak) Chromym. Był on bardzo miłym człowiekiem. Cały swój wolny czas poświęcał literaturze. Pełnił funkcję członka zarządu Biblioteki Publicznej i wspierał ruch syjonistyczny. Wieczorami prowadził bezpłatne kursy języka polskiego dla żydowskiej młodzieży.

Vishnivsky Yisroel Khaim – wdowiec Zikhlinsky Yakov Jego żona: Hella Ich córka: Malka

Izrael Chaim Wiśniewski/Wiszniewski (Yisroel Khaim Vishnivsky) miał sklep spożywczy. W czasie wolnym siedział w Domu Nauki i studiował „Ein Yakov”, często razem z innymi. Jego zięć Jakub Żychliński (Yakov Zikhlinsky) i jego żona Hella mieszkali z nim. Byli dobrze wykształceni i lubili omawiać światową politykę.

Shveitzer Rokhl - wdowa

Rachela Szwajcer (Rokhl Shveitzer). Jej mąż zmarł niedługo po ślubie, a ona została sama z małym dzieckiem, bez środków do życia. Została więc sprzedawczynią mleka i wyrobów mleczarskich. Mimo że nie była bogata, pomagała biednym rodzinom, które nie mogły sobie pozwolić na kupno mleka. Sama wychowała swojego jedynego syna. Wielu chciałoby mieć takie dziecko. Była zabita w obozie śmierci w Chełmnie. Jej syn mieszka w Izraelu.

[Strona 258]

Klar Elazar Jego żona: Ella Ich córki: Bella, Khana

Elazar Klar był szewcem, a takze zięciem Jóżefa Wiśniewskiego/Wiszniewskiego (Yosef Vishnivsky). Jak większość rzemieślników w mieście, sprzedawał uszyte przez siebie wyroby na rynku. Był członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego.

Vayden Mordkhai Ber Jego żona: Khava Ich żonaci synowie: Yekhiel, Yakov Hersh i ich rodziny

Mordechaj Ber Wajdman (Mordkhai Ber Vaydman) i jego żona Chawa (Khava) mieli sklep spożywczy. Był pobożnym człowiekiem. Jego syn Jakub Hersz (Yakov Hersh) był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej i klubu teatralnego. Dzięki spektaklom, które przynosiły dochód, można było kupować nowe książki do biblioteki i sponsorować wydarzenia kulturalne. Kilka lat przed wybuchem wojny Jakub Hersz (Yakov Hersh) przeniósł się do Konina. Jeden z synów Mordechaja Bera (Mordkhai Ber), Jechiel (Yekhiel), mieszkał w Łodzi. Był pobożnym człowiekiem i ściśle przestrzegał zasad koszerności.

Kladovsky Elye Dovid Jego żona: Brayndl Ich córka: Y’tke

Eliasz Dawid Kłodawski/Kładowski (Elye Dovid Klodavsky) był krawcem. Jeździł na jarmarki sprzedawać swoje wyroby. Był pobożnym człowiekiem i brał aktywny udział w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Jego rodzina miała trudne warunki materialne. Jego syn Zalman mieszka w Izraelu.

[Strona 259]

Yakubovsky Kasriel Jego żona: Khaya Syn: Avrom Córki: Frayda, Mikhal

Kasriel Jakubowski (Yakubovsky) był krawcem szyjącym ubrania na miarę. Był religijnym Żydem. Modlił się w Domu Modlitwy. W czasie między modlitwą popołudniową i wieczorną, studiował z Rebem Lejbem Łęczyckim (Reb Leyb Lentzitzky). Miał wspaniałe, mądre dzieci. Jego syn Dawid (Dovid) był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej. Zmarł w Ameryce w 1972 roku. Ich syn Mojsze Aron (Moishe Aron), który był jednym z założycieli Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem), mieszkał w Kanadzie.

Shimonovitch Herman Jego żona i czworo dzieci

Herman Szymonowicz (Shimonovitch) był zięciem starego Szperke (Shperke). Mieszkał w mieszkaniu na strychu domu chrześcijanina Łopatkiewicza/Łapatkiewicza (Lapatkevitch). Jeździł na targi, gdzie sprzedawał pasmanterię i galanterię. Później został nauczycielem, a wówczas jego żona jeździła na targi. Mieli czworo dzieci. Byli cichą rodziną, która nie angażowała się w sprawy społeczności. Z tego też powodu nie znamy ich imion.

Avigdor Yitzkhak i jego rodzina Zięć Shperke

Jicchak Awigdor (Yitzkhak Avigdor) był zięciem rodziny Szperke (Shperke). Zajmował się rytownictwem na kamieniach nagrobnych. Aby utrzymać rodzinę, oprawiał też książki. Była to spokojna, tradycyjna rodzina, której członkowie byli wykształceni i kulturalni. Niestety nikt z rodzin Szperke (Shperke) i Awigdor (Avigdor) nie przeżył.

[Strona 260]

Frankenshteyn Ruven Jego żona: ... Jego syn: Itzik Jego córki: Tove, Frimet, Rekhl i rodzina

Ruwen Frankensztajn (Ruven Frankenshteyn), krawiec odzieży gotowej do noszenia. Pobożny Żyd i głowa rodziny. Ruwen (Ruven), jego żona i pięcioro dzieci żyli w biedzie. Niemniej jednak wszystkie dzieci uczyły sie w chederze i w szkole, posłane tam przez ojca. Trzeba powiedzieć, że wszystkie dzieci były zdolne. Jeden z jego synów, Mendl, przeżył obóz w Oświęcimiu i mieszkał w Przedczu do 1964 roku.

Grinblat Noteh Jego żona: Bella dwoje dzieci

Noteh Grinblat, jego żona i dwoje dzieci mieszkali we własnym, ładnym domu. Handlował zbożem. Był ogólnie szanowanym Żydem. Według ówczesnych kryteriów, był bogatym człowiekiem. Wspierał organizacje Mizrachi i był członkiem zarządu dyrektorów Banku Publicznego.

Grinblat Dovid Jego żona i rodzina

Dawid Grinblat (Dovid Greenblat) był bratem Noteha Grinblata (Noteh Grinblat). Obydwaj handlowali zbożem. Był uczciwym człowiekiem z cichej, skromnej rodziny. Prowadził dom otwarty i pomagał biednym ludziom. Zawsze robił dobry uczynek przyjmując gości. Niestety nikt z rodzin tych dwóch braci nie przeżył. Byli zabici w Chełmnie (Chelmno).

[Strona 261]

Frankenshteyn Hersh Jego żona: Shprintze Jego synowie: Mordkhai, Mendl Jego córki: Malka, Frimet

Rodzina Frankensztajnów (Frankenshteyn) wynajmowała jeden pokój pod dachem Noteha Grinblata (Noteh Grinblat). Pokój był ciemny i życie tej rodziny też było niewesołe. Ojciec Hersz (Hersh) z żoną Szprince (Shprintze) wyruszali do wsi w niedzielę, aby kupować i sprzedawać produkty wiejskie, i często nie wracali aż do piątku po południu. W domu nie było nic do jedzenia. Mebli – stołu, łóżka – też oczywiście nie było. Rodzina spała na słomie na podłodze, a w zimie przykrywali się własnymi ubraniami. W dniu rynkowym można było zobaczyć, jak ich dwie córki zbierały zepsute jedzenie, które wyrzucili chłopi. Najstarszy syn był szewcem, a najstarsza córka zajmowała się domem. Cała ich rodzina umiała czytać i pisać pomimo tego, że dzieci często nie mogły iść do szkoły, bo nie miały butów na nogach. Byli tradycyjną żydowską rodziną. Nikt nie przeżył. Niemcy uważali ich za pasożytów i złodziei.

Linchitsky Yekhezkel Mordkhai Jego żona: Rozhe Synowie: Eliyahu, Avrom, Hersh Leyzer, Noteh Córka: Ita

Ezechiel Mordechaj (Yekhezkel Mordkhai) i jego rodzina mieszkali we własnym domu. Zajmował się on handlem obwoźnym po wsiach razem ze swoim najstarszym synem Herszem Lejzerem (Hersh Leyzer). Dwaj inni synowie, Eliasz (Eliyahu) i Abram (Avrom), prowadzili zakład krawiecki. Córka Ita była damską krawcową. Oba zakłady krawieckie były w jednym pokoju. Mimo to nie powodziło im się dobrze. Byli pobożną rodziną i byli prostymi, uczciwymi ludźmi. Reb Ezechiel Mordechaj (Reb Yekhezkel Mordkhai) czytał Torę przez wiele lat w Domu Nauki. W wolnym czasie studiował pisma Ein Yakov razem z innymi Żydami.

[Strona 262]

Markovitch Wolf Jego żona: Henna Jego syn: Nokhem Zielinsky

Wolf Markowicz (Wolf Markovitch) handlował wieloma towarami i materiałami wraz ze swoim przybranym synem. W latach dwudziestych XX wieku ożenił się z wdową Henną Zielińską (Henna Zielinsky), która miała dwóch synów: Hersza (Hersh) i Nochema (Nokhem). Ten ostatni był chorowitym chłopcem. Jego ojczym traktował go jak własnego syna. Wolf Markowicz (Wolf Markovitch) był bardzo mądrym i miłym człowiekiem. Jak większość Żydów w mieście, był pobożny i był członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego. Mimo że nie pochodził z Przedcza, wszyscy go bardzo lubili i szanowali.

Neklin Naftali Jego żona: Hadasa z rodziną Jego bracia: Avrom z rodziną i Eliyah z rodziną

Naftali Neklin był jednym z Żydów w mieście, którzy uczciwie szukali różnych sposobów zarobienia na utrzymanie swojej rodziny. Pracował jako wiejski sprzedawca obwoźny, szklarz, handlarz owocami i woźnica. Miał wóz zbudowany z desek pomalowanych na czerwono, które piszczały, kiedy jechał. Tym wozem woził pasażerów na stację kolejową w miejscowości Krzewata (wieś położona 12 kilometrów od Przedcza, tuż za Kłodawą – nota redakcyjna). Mimo tej całej działalności, Naftali Neklin ledwo się utrzymywał i, jak większość ludzi, ciężko pracował, a i tak chodził głodny. Przed wojną mieszkał w Izbicy. Jego syn Mendl zmarł w Izraelu około roku 1952.
Jego dwaj bracia, Abram (Avrom) i Eliasz (Eliyahu) byli fryzjerami i mieli swój zakład fryzjerski. Przed wojną wyjechali z Przedcza i dlatego nie znamy szczegółow ich dalszego życia. Cała rodzina była zamordowana przez nazistów.

[Strona 263]

Levkovitch Mikhal Shperke Elye, jego żona i rodzina

Szapiro/Szperke (Shapiro/Shperke), rodzice zmarli w czerwcu 1926 roku. Zostawili po sobie trzy córki i syna. Mieszkali w ogrodzonym domu. Ich syn Michał Szapiro (Mikhal Shapiro) z siostrą zostali w domu. Michal (Mikhal) był kapelusznikiem. Pomagał też Żydom pisać podania do różnych instytucji rządowych. Był jednym z założycieli Związku Igły, gdzie dawał bezpłatne lekcje czytania i pisania młodym ludziom potrzebującym tych umiejętności. Założył również organizację Shomer Hatzair, która zajmowała się kulturą i stała na baedzo wysokim poziomie. Jego brat Elje (Elye) ożenił się i przeniósł do Kłodawy (Klodawa), gdzie prowadził swój biznes fotograficzny.

Neklin Moishe Jego żona: Soreh Gitl Ich synowie: Meir, Avrom, Lipman, Yosef Ich córka: Ella

Rodzina Lewkowiczów (Levkovitch) była duża. Wszystkie z sześciorga dzieci aktywnie brały udział w pracach Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Młodzi robotnicy często gromadzili sie w domu tej rodziny na dyskusjach i czytaniu gazet. Śpiewali też pieśni robotnicze, co nie zawsze było legalne. Mimo że rodzice byli pobożni, sympatyzowali z ruchem robotniczym. Młode pokolenie tej rodziny bardzo kochało swoich rodziców. Prawie każdy w rodzinie ciężko pracował. Posiadali wóz i cztery konie, co pozwalało im wozić pasażerów na stację kolejową, przewozić ciężkie ładunki do Włocławka (Vlotslavek), jak i zboże należące do handlarzy zbożem. Poza tym mieli piekarnię macy i tam, dzień przed świętem Pesach, piekli macę z Rabinem i chasydami, używając specjalnej „wody, która spała” („Mayim Shelanu” to woda wydobyta i zostawiona na noc, by „odpoczęła”, która jest konieczna do wypieku macy – nota redakcyjna). Wode tę pobierano noc przed pieczeniem macy z rzeki Jedz (Yedz). Córka Dwojra (Dvoyre) mieszka w Kanadzie.    

[Strona 264]

Zielinsky Hersh Jego żona: Khana Ich synowie: Moishe, Wolf

Rodzina Nelkin była duża: było w niej dziesięcioro dorosłych dzieci. Zarabiali na życie jako sprzedawcy obwoźni, fryzjerzy, krawcy, szklarze, woźnice i był nawet jeden nauczyciel tańca. Wszyscy założyli już swoje rodziny i powyprowadzali się do innych miast oprócz najmłodszej córki Chany (Khana), która wyszła za mąż za szklarza Hersza Zielińskiego (Hersh Zielinsky) i mieszkała z nim w domu swoich rodziców po ich śmierci. Mieli dwoje dzieci. Hersz (Hersh) pracował jako szklarz, ale też grał na skrzypcach na weselach i rozbawiał gości weselnych swoim pięknym śpiewem.

Rivinsky Mordkhai Jego żona: Yokheved Rekhl

Mordechaj Rywiński (Mordkhai Rivinsky) był zięciem Zalmana Buksa (Zalman Buks). Był krawcem i sprzedawał swoje towary na targach. Jak większość rzemieślników w mieście, był człowiekiem przywiązanym do tradycji. Modlił się w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Zmarł w obozie. Jego żonę zabili w Oświęcimiu.

Bornshteyn Leybush Mendl Jego żona: Zelda Córka: Rokhl Syns: Ozer, Eliyahu

Lejbusz Mendl Bornsztajn (Leybush Mendl Bornshteyn) był synem Tuwji Bornsztajna (Tuvia Bornshteyn). Mieszkał z rodziną w Kłodawie (Klodawa). Lejbusz Mendl (Leybush Mendl) prowadził duży zakład kapeluszniczy i zatrudniał kilku pracowników. Dzięki swojej dobrej sytuacji finansowej był jednym z poważanych ludzi w mieście. Jego dzieci otrzymały tradycyjne, narodowe wykształcenie.

[Strona 265]

Miller Hersh Jego żona: Rivka Synowie: Sholem, Mordkhai, Gutman Córka: jedna

Hersz Miller (Hersh Miller) był wytwórcą obuwia na zamówienie i był bardzo dobrym w swym fachu. Jego najstarszy syn Szolem (Sholem) był wykształconym młodym człowiekiem. Wszyscy trzej synowie pracowali z ojcem i pomagali utrzymywać rodzinę. Była to ogólnie szanowana rodzina. Ojciec rodziny był pobożny i zapewnił swoim dzieciom tradycyjną edukację. Był członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego i dał część funduszy na budowę siedziby Stowarzyszenia.

Pshedetsky Mikhal Jego żona: Gitl Ich synowie: Shmuel, Zelig, Khaim Yakov

Michał Przedecki (Mikhal Pshedetsky) był krawcem, który reperował ubrania. Sprzedawał też odnowione ubrania na rynku. Jak wszyscy krawcy w mieście, czasem tygodniami przebywał poza domem. Mimo że ciężko pracował z dala od domu w ciągu tygodnia, zawsze był jednym z pierwszych przychodzących w Szabat do Stowarzyszenia Psalmicznego, bo był pobożnym człowiekiem. Jako człowiek religijny dał swoim dzieciom tradycyjne wykształcenie. Jego ukochana, oddana żona Gitl pomagała mu zapewnić dzieciom tradycyjną atmosferę w domu. Jego córka Fejge (Feyge) mieszka w Ameryce.

[Strona 266]

Noymark Mikhal Hersh Jego żona: Rakhil Ich synowie: Hersh Leyb, Yakov Ich córki: Tauba, Malka, Khaya Rokhl, Blema

Michał Hersz Najmark/Nojmark (Mikhl Hersh Naymark/Noymark) był cichym człowiekiem, sprzedawcą obwoźnym, a także rzeźnikiem, trudniącym się ubojem rytualnym cieląt, kóz i owiec. Sprzedawał mięso po niskich cenach, szczególnie biednym ludziom. Regularnie modlił się w Domu Nauki. Podczas modlitwy popołudniowej w Szabat, miał stałą funkcję prowadzącego modlitwę. Kiedy modlitwa dochodziła do wersu „Jesteś Jedyny i Twoje imię jest Jedność”, pięknie śpiewał. Jego śpiew pochodził z głębi jego serca. Był mądrym i dobrym człowiekiem. Bardzo lubił budować i odbudowywać. Ludzie, którzy mieszkali w jego domach, nie byli w stanie płacić czynszu. Michał Hersz (Mikhal Hersh) nigdy nie żądał czynszu. Brał tyle, ile ludzie mogli zapłacić, kiedy mogli zapłacić. Chwalili go wszyscy w mieście: i żydzi, i chrześcijanie. Miał poczucie humoru i uwielbiał dzielić się inteligentnymi powiedzonkami. Jego córka Golda zmarła w Brazylii w 1971 roku. Jego syn Symcha (Simkha) mieszka w Brazylii.

Jego druga żona Rachela (Rakhil) miała syna ze swojego pierwszego małżeństwa z Herszem Lejbem Prachowskim (Hersh Leyb Prakhovsky). Był krawcem pracującym dla innego krawca. Był to inteligentny młody człowiek, który brał czynny udział w związku zawodowym i w pracach Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem).

[Strona 267]

Chawa Kłodawska (Khava Klodovsky), ciotka Symchy Nojmarka (Simkha Noymark)		Bluma Nojmark (Bluma Noymark), córka Michała Hersza Nojmarka (Mikhal Hersh Noymark)

Kajla (Kayla) i Bluma Kłodawskie (Klodovsky), ciotki Symchy Nojmarka (Simkha Noymark)		Chawa Rachela (Khava Rokhl), Jakub (Yakov), Malka i Tauba Nojmark (Noymark)

[Strona 268]

Noymark Tuvia Jego żona: Shayna Ich córka: Frimet

Tuwja Nojmark (Tuvia Noymark) i jego żona Szejna (Shayna) mieli dwoje dzieci. Mieszkali w swoim własnym domu. Posiadali konia i wóz. Codziennie ojciec rodziny jeździł po wsiach i sprzedawał co mógł. Musiał ciężko pracować, żeby zarobić na życie. Był pobożnym człowiekiem, bardzo mądrym, ale cichym i nie wdającym się w żadne dysputy. Zapewnił swoim dzieciom wykształcenie religijne.

Toronchik Mordkhai Jego żona: Mindl Syn: Yoel Córki: Khaya, Tauba

Mordechaj Torończyk (Mordkhai Toronchik) zajmował się wyrobem siodeł i był z natury bardzo pogodnym człowiekiem. Bardzo lubił rozmawiać z ludźmi, szczególnie w Domu Nauki w czasie między modlitwą popołudniem i wieczorną, kiedy to Żydzi dyskutowali o tym, co dzieje się na świecie. Podobało mu się, kiedy mógł przekonać słuchaczy do swoich opinii. Był pobożny i ciężko pracował na utrzymanie. Jego żona pomagała mu w prowadzeniu bizensu. Oboje zapewnili dzieciom religijne wykształcenie syjonistyczne.

[Strona 269]

Tchanskovsky Yitzkhak Jego żona: Masha Ich syn: Avrom Ich córki: Freda, Mikhl

Jicchak Cząstkowski (Yitzkhak Tchanskovsky) i jego żona Masza (Masha) mieli troje dzieci. Był zięciem Michała Hersza Nojmarka (Mikhal Hersh Naymark). Handlował produktami wiejskimi. Był spokojnym, pobożnym człowiekiemi i nie brał udziału w życiu wspólnoty. Jego życie nie było łatwe, dużo pracował i z wielkim trudem zarabiał na utrzymanie swojej rodziny. Niemniej jednak gdy nadchodził Szabat, był jednym z pierwszych przychodzących modlić się w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Dużo rodzin mieszkało w domu Michała Hersza Najmarka (Mikhal Hersh Naymark). Dom był mały, niski, ze spadzistym dachem. Na podwórzu były małe, drewniane dobudówki, takie jakie miało wiele domów w tej części miasta, która była nazywana starym rynkiem. Jakimś cudem domy te jeszcze stały, a największym cudem było to, że nigdy nie wybuchł pożar, bo on zniszczyłby wszystko.

Shpringer Motil – wdowa Jej zięć: Stramsky Mordkhai Jego żona: Pese

Rodzina Stramskich (Stramsky): Mordechaj (Mordkhai), jego żona Pese i ich małe dziecko, mieszkali w jednym domu z teściową pana domu – Motl Szprynger (Motl Shpringer). Mordechaj (Mordkhai) czyli jej zięć był jedynym żywicielem rodziny. Chodził na rynek z małą walizką, w której trzymał trochę towaru na sprzedaż, między innymi zabawki i różne tanie przedmioty, które sprzedawał po 35 groszy za sztukę. Wiele nie zarabiał, ale starał się nie być nikomu ciężarem. Była to spokojna rodzina. W soboty po południu, jeśli był w domu, lubił siedzieć przy stole ze swoją rodziną i czytać gazetę lub książkę.

[Strona 270]

Sokhchevsky Moishe Jego żona: Miriam Ich córka: Regina Jej mąż: Leyb Ulezniko i troje dzieci Córka: Edzhe Jej mąż: Yakov Glassman Ich syn: Mark Ich córka: Miriam

Dom Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhchevsky), świętej pamięci, był trochę większy i dłuższy od innych domów w okolicy starego rynku. Pan domu był majętnym przedsiębiorcą i właścicielem sklepu z towarami sypkimi; zajmował się też krawiectwem na miarę.

Regina i jej mąż Lejb Ulezniko (Leyb Ulezniko)		Edzhe Glassman (Sochaczewska) (Sokhchevsky)

[Strona 271]

Był też prezesem Banku Ludowego (Ludavi Bank) i jednym z jego założycieli. Był pobożnym Żydem i aktywnym syjonistą. Kiedy do miasta przyjeżdżał ważny gość, zatrzymywał się u Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhchevsky), który mu wszystko zapewniał. Kiedy Rabbi Zemelman po raz pierwszy przyjechał jako potencjalny kandydat na rabina naszego miasta, spędził on swój pierwszy Szabat u Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhchevsky). Kiedy Rabbi Zemelman był oficjalnie przyjęty do posługi jako rabin, po uroczystości w synagodze liderzy społeczności zebrali się na przyjęcie u Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhchevsky), które trwało do późna w nocy. Gdy Keltz Rebbe (Rabin Kielc?) był z wizytą w naszym mieście we wczesnych latach trzydziestych XX wieku, on też nocował w tym samym domu i przewodniczył tam Szabatowi. Córka Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhchevsky), Estera (Esther) Pulman, mieszka w Izraelu, a jego druga córka, Sala Diskim, mieszka w Paryżu.

Krauskopf Kalman Yakov Jego żona: … Jego syn: Moishe Jego córka: Soreh

Na działce przynależącej do jego domu stał budynek, w którym później znajdowała się Biblioteka Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Kalman Jakub Krauskopf (Kalman Yakov Krauskopf) mieszkał tam z rodziną. Był on malarzem domów. Wysoki i szczupły, z wydłużonymi rękami, podobnymi do rąk Don Kichota z La Manczy. Jednym pociągnięciem pędzla mógł wybielić pół ściany. Białą ścianę mógł pomalować na dowolny kolor, wybrany przez gospodarza: złoty, srebrny, żółty, czerwony itd. Zimą kiedy nie miał pracy, siedział w Domu Nauki przy gorącym piecu i opowiadał historie o czerwonych Żydach po drugiej stronie Sambationu, a także o Lewiatanie i legendarnym czarnym wole, którego ciało będa spożywać ludzie prawi w raju. Mali chłopcy gromadzili się wokół niego i połykali każde jego słowo z ogromną ciekawością. Nigdy nie zarobił większej ilości pieniędzy.

[Strona 272]

Goldman Blema Rokhl – wdowa Jej córka: Esther

Blema Rachela Goldman (Blema Rokhl Goldman) miała sklep rzeźniczy na rynku, tam gdzie były wszystkie sklepy rzeźnicze, koło Ratusza. Mieszkała ze swoją córką Esterą (Esther), krawcową. Była jedną z założycielek Związku Igły i Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Chodziła na kursy czytania i pisania, a także była członkinią klubu teatralnego. Stała na czele życia kulturalnego w mieście.

Goldman Tuvia Jego żona: Malka Ich syn: Yosef Ich córka: Feyge Miriam

Tuwja Goldman (Tuvia Goldman), tak jak jego bracia Mordechaj (Mordkhai) i Chaim (Khaim), był rzeźnikiem. Był też członkiem Biblioteki Publicznej i poświęcał dużo czasu na rozwój tej biblioteki. Był pobożnym Żydem i mądrym człowiekiem. Dzieciom dał tradycyjne syjonistyczne wykształcenie. Jego żona Malka miała w to wielki wkład, gdyż była znana ze swojej edukacji i mądrości.

Goldman Khaim Jego żona: Shayne Brokha Ich córka: Khana

Chaim Goldman (Khaim Goldman) był rzeźnikiem i współpracownikiem swego brata Mordechaja (Mordkhai). Była to cicha, skromna rodzina. Byli religijnymi ludźmi. Ojciec rodziny modlił się w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Jego dom odznaczał się pobożnością i poszanowaniem tradycji. On razem z żoną i córką byli znani w mieście jako mądrzy ludzie.

[Strona 273]

Goldman Mordkhai Jego żona: Khaya Soreh Ich córka: Kazer

Mordechaj Goldman (Mordkhai Goldman) był z zawodu rzeźnikiem. Jak jego matka Blema, miał sklep rzeźniczy przy rynku obok Ratusza. Był pobożnym Żydem i modlił się w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Był członkiem zarządu dyrektorów Towarzystwa na Rzecz Pożyczek Bezodsetkowych (Bikur Cholim). Zapewnił swojej córce Kazer tradycyjne wykształcenie. Wędrowcy i ludzie biedni byli zawsze ciepło witani w jego domu, a także dostawali pożywienie i pieniądze.

Nimchovka Mendl Jego żona: Pese

Mendl Nimczowka (Mendl Nimchovka) był sprzedawcą chodzącym po wsiach. Mieszkał w pokoju na poddaszu w domu Icka Zingermana (Itzik Zingerman). Lubił działalność społeczną i był raz wybrany na członka rady wspólnoty. Miał też funkcję przedstawiciela rzemieślników w radzie miasta. Był inteligentnym i miłym człowiekiem; ludzie lubili słuchać jego przemówień i spostrzeżeń. Był religijny i należał do Stowarzyszenia Psalmicznego. Jego żona Pese, mimo że była chora, robiła co mogła, aby pomagać biednym, nie zwracając uwagi na ograniczenia spowodowane jej chorobą.

Buks Nakhman Jego żona: Tzesha

Nachman Buks (Nakhman Buks) był synem Zalmana. W celu uniknięcia służby w armii, zadał sobie rany i cierpiał z ich powodu przez całe życie. Ożenił się i opuścił Przedecz. Miał ogromną wiedzę i często przyjeżdżał z wizytą do swojego ojca i rodziny w mieście, aby spełnić dobry uczynek oddawania czci ojcu.

[Strona 274]

Rukhshteyn Khaim Jego żona: Malka

Chaim Ruchsztajn był krawcem. Przed wojną pracował jako nauczyciel małych dzieci w chederze. Był dobrym, pobożnym i mądrym Żydem. Modlił się w synagodze. Miał jedną córkę, Sarę Racę (Soreh Ratzeh), żonę Lejba Chodeckiego (Leyb Khodetsky). Z natury był pogodny i lubił opowiadać dowcipy, które rozweselały ludzi. W Domu Nauki, w przerwie między modlitwą popołudniową i wieczorną, zdawał wszystkim relację z codziennych nowin, bo lubił czytać gazety. Chociaż był biednym człowiekiem, nikt nigdy tego nie zauważył, bo nie zdradził się z tym, że czegoś potrzebował. Jego żona Malka była doskonałą gospodynią, a jej dom był zawsze czysty i posprzątany.

Zingerman Itzik Jego żona: Sheva Jego syn: Hersh Ich syn: Zingerman Avrom Ich córka: Zigerman Miriam Ich córka: Zingerman Khana i ich rodziny

Icek Zingerman (Itzik Zingerman) był blacharzem. Jak większość Żydów w mieście, był pobożny. Pełnił funkcję asystenta rabina w synagodze przez wiele lat. Poświęcał tej pracy całą swoją energię. Miał dużą rodzinę: trzech synów i trzy córki. Wszyscy oni byli bardzo kulturalnymi ludźmi. Pięcioro z nich zawarło małżeństwa i mieszkało nie w Przedczu. Było wielu wnuków i wnuczek. Wszyscy zostali zabici. Nikt z tej pięknej rodziny nie przeżył. Najstarszy syn Abram (Avrom) mieszkał w Łodzi. Razem ze szwagrem pojechał do Izraela w 1935 roku i chciał się tam osiedlić. Niestety, nie udało mu sie zrealizować tego celu i został zamordowany ze wszystkimi innymi. 

[Strona 275]

Raukh Khaim Jego żona: Rokhl Leah i rodzina

Chaim Rauch (Khaim Raukh) był najstarszym synem Icka Zingermana (Itzik Zingerman). Mieszkali w jednym domu. Był sprzedawcą drobiu, hurtownikiem, który woził drób do Łodzi. Mieli bardzo ładny dom. Lubił opowiadać dowcipy i cytować cięte riposty. Był pobożnym człowiekiem i modlił się w synagodze.

Khaim Torner Jego żona: Malka Ich synowie: Shmuel Hersh, Yehoshua

Rodzina Tornerów (Torner) odznaczała się wysoką kulturą. Reb Chaim (Khaim) był nauczycielem i uczył prawie wszystkie dzieci w mieście. Jego synowie Szmul Hersz (Shmuel Hersh) i Jehoszua (Yehoshua) byli członkami Związku Igły. Obaj zajmowali się krawiectwem. Byli to ludzie na poziomie i dużo czytali. Posiadali wiedzę z różnych dziedzin. Ich najmłodszy syn Arje (Arye) mieszka w Ameryce.

Martshok Shimon Jego żona: Royza Ich synowie: Yosef, Avrom Ich córki: Hinda, Tamar

Szymon Marczok (Shimon Martshok) zajmował się handlem obwoźnym we wsiach i również sprzedawał owoce. Pół roku spędzał w wioskach, a latem przebywał w sadach, gdzie ochraniał owoce kupione od chrześcijan. Większość Żydów w naszym mieście tak zarabiała na życie. Ciężka praca, ale niewiele pieniędzy. Był dobrym, spokojnym, religijnym człowiekiem i nie angażował się w sprawy społeczności. Martwił się o wyżywienie swojej rodziny i dobre wykształcenie dla dzieci.

[Strona 276]

Kladovsky Mordkhai Jego żona: Khaya Soreh Jego syn: Moishe Aron Jego córka: Yokheved

Mordechaj Kłodawski/Kładowski (Mordkhai Kladovsky) był zięciem Blemy Racheli Goldman (Blema Rokhl Goldman). Przejął piekarnię swojego wujka Lewiego Kłodawskiego/ Kładowskiego (Levi Klodovsky). Był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej. Jego żona Chaja Sara (Khaya Soreh) była też aktywną członkinią biblioteki. Byli to spokojni, religijni ludzie. Ich dzieci otrzymały tradycyjne i syjonistyczne wykształcenie.

Buks Zalman – wdowiec Jego córki: Mindl, ...

Zalman Buks był wiejskim sprzedawcą obwoźnym i wdowcem. Kiedy urodziła się jego najmłodsza córka Mindl, jego żona zmarła. Wtedy ojciec poświęcił się zupełnie swojej córce i nie spał po nocach, aby być dziecku i ojcem, i matką. Ciężko pracował, ale ledwo zarabiał na utrzymanie. Jego córka Mindla była bardzo kulturalna i była członkinią Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Jego córka Chawa Lea (Khava Leah) mieszka w Ameryce. 

Buks Abba Jego żona: Rokhl i ich rodzina

Abba Buks był wiejskim sprzedawcą obwoźnym. Jego żona Rachela (Rokhl) była córką Józefa Wiśniewskiego/Wiszniewskiego (Yosef Vishnivsky). Ciężko pracował każdego dnia, ale z ledwością zarabiał na utrzymanie. W Szabat bardzo wcześnie przychodził do Stowarzyszenia Psalmicznego i recytował psalmy przed modlitwą. Został zabity w obozie w Oświęcimiu.

[Strona 277]

Saike Kapl Jego żona: Rivka Ich synowie: Monish, Yehoshua, Yosef, Khaim Ich córka: Yudis

Kapl Sajke (Kapl Saike) mieszkał po prawej stronie początku ulicy Synagogi. Wyrabiał siodła i miał dużą rodzinę. Posiadał bardzo ładny dom. Pełnił funkcję asystenta rabina (gabbai) w synagodze. Był też członkiem Banku Ludowego (Ludavi Bank) i przez krótki czas członkiem rady zarządzającej wspólnoty. Był szczęśliwym człowiekiem. Jego syn Monisz (Monish) był inteligentnym człowiekiem i dobrym artystą. Jego obrazy olejne wisiały na ścianach synagogi. Przebywał w różnych obozach: w Oświęcimu i Jaworznie (Yavazne) oraz w Buchenwaldzie,

Od lewej strony: Mojsze Torończyk (Moishe Toronchik), Icek Danielski (Itche Danielsky), Monisz Sajke (Monish Saike), Icek Danielski (Itzik Danielsky), Szmul Zieliński (Shmuel Zielinsky), Pinchas Rauch (Pinkhas Raukh), Jehoszua Sajke (Yehushua Saike), Monisz Kłodawski (Monish Klodovsky)

[Strona 278]

Zielinsky Moishe Jego żona: Soreh Ich syn: Yakov

Mojsze Zieliński (Moishe Zielinsky) był synem Zalmana. Był krawcem, ale nie był krawcem niezależnym. Dostawał zamówienia od innych krawców, którzy sprzedawali wyroby na targach. Jak większość Żydów w mieście, był religijnym, cichym człowiekiem. Nie brał udziału w życiu społecznym. Trudził się do późna w nocy, aby wyżywić swoją rodzinę. Kiedy odbudowywano siedzibę Stowarzyszenia Psalmicznego w 1928 roku, był bardzo w tę akcję zaangażowany i uważano go za jednego z najważniejszych członków. Był też członkiem Towarzystwa Pożyczek Bezodsetkowych (Bikur Cholim). Jego żona Sara (Soreh) pomagała mu utrzymywać rodzinę, wykańczając i szyjąc wyroby krawieckie do poźna w nocy. Rodzice zapewnili synowi Jakubowi (Yakov) tradycyjne wykształcenie. Udzielał się jako członek organizacji Shomer Hadati (Straż Religijna).

Naymark Mordkhai Jego żona: Ita i ich synowie Ich córka: Leah Jej mąż: Miller Nokhem

Mordechaj Najmark (Mordkhai Naymark) był z zawodu szewcem. Prosty, pobożny Żyd. Mieli cztery albo pięć córek. Najstarsza mieszkała we Włocławku (Vlatslovek). Ona i jej mąż Abram Rajzer (Avrom Rayzer) byli aktywni w ruchu robotniczym. Ich druga córka była żoną Michała Danielskiego (Mikhal Danielsky), który mieszkał na ulicy Chodecz (Chotcher). Jeszcze inna córka ze swoim mężem Nochemem (Nokhem) mieszkała razem z rodzicami. Nochem (Nokhem) był tapicerem, ale nie mógł zarobić w tym zawodzie na utrzymanie w Przedczu, więc pracował z teściem jako szewc. Wszystkie córki państwa Najmarków (Naymark) były wspaniałymi, inteligentnymi kobietami.

[Strona 279]

Frankenshteyn Mordkhai Jego żona: Khaya Soreh Synowie: Yakov Yehoshua, Simkha

Mordechaj Frankensztajn (Mordkhai Frankenshteyn) wyrabiał siodła. Był religijnym Żydem, ale też interesował się tematami świeckimi. Był członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego. Ciężko pracował, by zarobić na życie. Jego cała rodzina była zabita w obozach.

Kladovsky Leyb Jego żona: Mindl Jego córka: Krasil Jego synowie: Monish, Naftali, Wolf, Tuvia, Dovid

Lejb Kłodawski/Kładowski (Leyb Kladovsky) był krawcem i miał dużą rodzinę. Jeździł na targi sprzedawać własnoręcznie robione, gotowe ubrania. Wykształcił dzieci w tradycyjnym żydowskim duchu. Jego najmłodszy syn Monisz (Monish) i córka Krasil byli członkami ruchu Mizrachi; należeli też do ruchu młodzieżowego Shomer Hadati. Prenumerowali codzienną gazetę pisaną w języku jidysz.

Saike Bluma Rokhl – wdowa Jej synowie: Abba, Dovid Jej córki: Khana, Golda Rivka

Bluma Rachela Sajke (Bluma Rokhl Saike) sprzedawała owoce. Miała dwóch synów i dwie córki. Była wdową. Cała rodzina pracowała. Najstarszy syn wyrabiał siodła, drugi syn był krawcem, jedna córka szyła bieliznę, a druga była zamężna. Byli to inteligentni ludzie, oczytani i aktywni w ruchu robotniczym.

[Strona 280]

Zielinsky Leyb Jego żona: Shifra Jego syn: Moishe Ich córka: Kayla

Lejb Zieliński (Leyb Zielinsky) był synem Mojsze (Moishe), który wyrabiał siodła. Miał żonę i dwoje dzieci. Z zawodu był kapelusznikiem, który pracował u siebie w domu dla innego kapelusznika. Nie udzielał się społecznie w instytucjach wspólnoty, ani w partiach politycznych, bo nie miał na to czasu. Miał zajęcie ze swoimi kapeluszami od świtu do nocy, a i tak ledwie zarabiał na utrzymanie. Ufał własnym dłoniom i używał ich do swojej ciężkiej pracy. Nie tracił odwagi. Kochał życie. Kochał piosenki ludowe w jidysz. Siedział przy maszynie do szycia i śpiewał stare piosenki ludowe, dawno już zapomniane prze wielu z nas. Szyfra (Shifra) była dobrą i porządną gospodynią, która oszczędzała każdy grosz. Ich dom był zarazem warsztatem. Jadalnia i sypialnia lśniły od czystości. Nikt nie przeżył z tej pięknej rodziny.

Frankenshteyn Mashil – wdowiec Jego syn: Avrom Jego córka: Frayda

Mashil Frankensztajn (Mashil Frankenshteyn) robił siodła, był wdowcem. Jego żona umarła młodo, a on niósł ciężar wychowywania dwojga dzieci samemu. Musiał pracować na utrzymanie, a dodatkowo być matką dla swych dzieci. Niemniej jednak udało mu się zapewnić swoim dzieciom dobrą, żydowską edukację. Był cichym człowiekiem, w nic się nie angażował. Był członkiem Towarzystwa Pożyczek Bezodsetkowych i modlił się w Stowarzyszeniu Psalmicznym. Był to religijny i skromny człowiek.

[Strona 281]

Zielinsky Hersh Jego żona: Genia Ich córka: Soreh Ich syn: Mikhal

Hersz Zieliński (Hersh Zielinsky) był handlarzem tkanin, a czasem też handlował metalami razem ze swoim ojczymem Markowiczem (Markovitch). Miał miejsce koło swojego domu, gdzie trzymał towary w hurtowni. Był bogatym Żydem i modlił się w synagodze. Ciężko pracował, aby zapewnić utrzymanie żonie i dzieciom. 

Zikhlinsky Yakov Jego żona: Soreh Yehudis

Jakub Żychliński (Yakov Zikhlinsky) był kupcem handlującym wyrobami skórzanymi. Jego żona Sara Jehudis (Soreh Yehudis) była córką Izraela Klara (Yisroel Klar). Był bogaty, w podeszłym wieku, religijny, niski i gruby. Pewnej nocy w latach dwudziestych, kilku nie-Żydów włamało się do jego domu i mocno go pobili, uderzając go w głowę żelaznym łomem, po czym okradli go. Cudem przeżył ten atak, bo trzymał się kraty na oknie i wołał o pomoc. Oprawcy zostawili go i uciekli. Leżał chory przez wiele tygodni. Aby podziękować Bogu za przeżycie i aby symbolicznie upamiętnić siedem ran, które miał na głowie, złożył w ofierze do synagogi siedmioramienny, elektryczny żyrandol, z wygrawerowanym swoim imieniem. Była to piękna, ozdobna lampa, która oświetlała całą synagogę.

[Strona 282]

Plotzker Avrom Jego żona: Frimet

Abram Plocker (Avrom Plotzker) i jego żona Frimet byli małżeństwem w starszym wieku, jak również bardzo religijnymi ludźmi. W późniejszych latach on już nie pracował, a wszystkie ich dzieci, już dorosłe, miały już swoje rodziny. Babcia i dziadek niezmiernie cieszyli się ze swoich wnuków i wnuczek. Ich dzieci utrzymywały ich i zapewniały wszystko, co było potrzebne do życia. Abram Plocker (Avrom Plotzker) zawsze modlił się, upewniwszy się przedtem, że do modlitwy jest minyan (wymagana liczba mężczyzn). Jako pierwszy przychodził do Domu Nauki na modlitwę. Niósł pomoc charytatywną, a jego żona Frimet zawsze wiedziała, które rodziny były biedne i potrzebowały pomocy, i dawała tym rodzinom tyle, ile mogła.

Frimet Plocker (Frimet Plotzker)		Abram Plocker (Avrom Plotzker)

[Strona 283]

Khadetsky Faybish Jego żona: Yokheved Ich syn: Yosef

Fajbisz Chodecki (Faybish Khadetsky) i jego żona, córka Abrama Plockera (Avrom Plotzker), mieszkali na ulicy Synagogi naprzeciw teściów. Mąż był wiejskim sprzedawcą obwoźnym. Była to tradycyjna rodzina. Nie byli bogaci, ale dali swemu synowi bardzo dobre wykształcenie. Byli cichymi, skromnymi ludźmi.

Kladovsky Yekhezkel Jego żona: Esther Rokhl

Ezechiel Kłodawski/Kładowski (Yekhezkel Kladovsky) i jego żona Estera Rachela (Esther Rokhl) nie mieli dzieci. Latem dzierżawili sad, a potem przez cały rok mąż sprzedawał uzyskane owoce. Jego żona była energiczna i wyrabiała ciasto na macę potrzebną do wyrobu słodyczy na święto Pesach. Udzielała się w stowarzyszeniu, które organizowało pomoc osobom chorym w nocy, a także zbierała pieniądze i ubrania dla ludzi ubogich, a tych w mieście nie brakowało.

Należała do Kobiecego Stowarzyszenia Pogrzebowego. Byli religijnymi ludźmi, lubianymi przez wszystkich.

Klar Avrom Yosef – wdowiec Jego córka: Soreh i jej rodzina

Abram Józef Klar (Avrom Yosef Klar) był wdowcem. Jego córka Sara (Soreh) pracowała jako krawcowa i zarabiała na życie, szyjąc bieliznę osobistą i ubrania. W starości, przed wojną, Reb Abram Józef (Reb Avrom Yosef) otrzymywał pomoc materialną od swego syna Eliezera. Był religijnym czlowiekiem i spędzał wiele godzin dziennie w Domu Nauki, czytając i studiując Ein Yakov.

[Strona 284]

Kazhimirsky Mendl Jego żona: Frimet Córka: Miriam Kazhimirsky Meir Jego żona: Brayna Ich synowie: Avrom, Yakov

Dwaj bracia Mendl i Meir Kazimierscy/Kaźmierscy (Mendl & Meir Kazhimirsky) i ich rodziny.

Byli synami Bronchje Frankensztajn (Bronkhie Frankenshteyn) z jej pierwszego małżeństwa. Byli to przystojni, wysocy, najwyżsi Żydzi w mieście. Zajmowali się drobnym rzemiosłem na wsi. Nie mieli dobrego wykształcenia, ale byli uczciwi, religijni i zawsze gotowi, by bronić honoru Żydów i walczyć o szacunek dla wszystkich Żydów. Byli dumnymi Żydami. Ożenili się obaj tuż przed wojną.

Kladovsky Yakov Mordkhai Jego żona: Tauba

Jakub Mordechaj Kłodawski/Kładowski (Yakov Mordkhai Kladovsky) i jego żona Tauba pracowali właściwie wyłącznie w sadach. Tauba próbowała też zarobić trochę pieniędzy wróżeniem. Czytała w dłoniach chłopek albo używała kart, ale wiedziała zawczasu, co im przepowiedzieć i co już się stało w ich rodzinach. Gdy była u jednej chłopskiej rodziny, wypytywała się o wszystkich innych mieszkanców wsi. W ten sposób była dobrze zorientowana we wszystkich tajemnicach. Robiła to zachowując zdrowy rozsądek, bo była mądrą kobietą. Tak to niektórzy ludzie zarabiali na życie w mieście. Zimą, kiedy drogi były pokryte śniegiem i lodem, nie mogła iść do wsi, więc pracowała jako kucharka podczas żydowskich uroczystości albo cerowała skarpety i bieliznę ludziom.

[Strona 285]

Vishnivsky Khana Jej synowie: Dovid, Shmuel Zalman Jej córki: Gitl, Roda

Dawid Wiśniewski (Dovid Vishnievsky), Szmul Zelig Przedecki (Shmuel Zelig Pshedetsky), Mojsze Jejcberg (Moishe Jejtzberg), Mordechaj Liek (Mordkhai Liek)

Iglinsky Khaya – wdowa

Chaja Iglińska (Khaya Iglinsky) była religijną kobietą. Pomagała bogatszym Żydom w mieście przygotowywać się na uroczystości. Dobrze gotowała. Była aktywna w Kobiecym Stowarzyszeniu Pogrzebowym oraz w stowarzyszeniu, które organizowało opiekę nad chorymi w nocy. Chociaż była biedna, współczuła cierpiącym i pomagała na tyle, na ile to było możliwe.

  Przedecz, Polska     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2025 by JewishGen, Inc.
Updated 03 Mar 2024 by JH