To tłumaczenie dedykuję pamięci mojego ojca, Icka Leyba Buksa, syna Shimona Arona Buksa i Gitl Hertzberg Buks oraz wszystkim moim krewnym z rodzin Buks/Hertzberg/Przdecki – tym, którzy znają historię rodziny i tym, którzy jeszcze jej nie odkryli.

Icek Leyb Buks urodził się w Przedczu w 1915 roku. Jego rodzina przeniosła się do Przedcza z pobliskiego Babiaka w XIX wieku. Jak się później dowiedziałam, krewni o nazwiskach Buks, Herzberg i Przedecki mieszkali w wielu miastach centralnej Polski, i było ich wielu szczególnie w Przedczu i Kłodawie. Mój dziadek Shimon Buks i jego brat Arje Buks mieszkali i sprzedawali żywe zwierzęta oraz koszerne mięso przy ulicy Warszawskiej 2, a ich bliskim sąsiadem był Dawid Żychlińskiego pod nr 4. Posiadłość braci Buks znajdowała się blisko rynku i rozciągała się aż do następnej przecznicy. W 1921 roku Shimon Buks popłynął do Ameryki z żoną i pięciorgiem małych dzieci, pozostawiając rodzinę swojego brata oraz licznych krewnych i przyjaciół.

Moi rodzice rozmawiali w jidysz ze swoimi rodzicami i rodzeństwem, a my, dzieci, słuchaliśmy. Dopiero kiedy rodzice umarli, zainteresowałam się bliżej ich pierwszego językiem. Przetłumaczenie fragmentów tej Księga Pamięci Ofiar Holokaustu (Yizkor) na język jidysz było dla mnie nie lada wyzwaniem i trudem miłości. Razem z rodzeństwem wykorzystaliśmy możliwości, jakie dała nam Ameryka. Wiedziałam, że jestem uprzywilejowana, ale niemalże nie zdawałam sobie sprawy ze stopnia tego uprzywilejowania. Kiedy byłam nastolatką, mój ojciec próbował mi opowiedzieć o Polsce, o Chełmnie i losach naszych bliskich, ale mama go powstrzymała, mówiąc, że ja nie bedę w stanie tego zrozumieć. Miała oczywiście rację. Jak amerykańskie dziecko mogło zrozumieć brak szacunku i brak możliwości, które nasi krewni zostawili za sobą? Dopiero mój wyjazd do Przedcza w 2019 roku spowodował, że moje oczy mimowolnie zaszkliły się łzami, kiedy po raz pierwszy zdałam sobie sprawę, jak głęboko całe moje życie było zakotwiczone w małych miejscowościach, w których urodzili się moi rodzice: Pschaytch (Przedecz) był miejscem urodzenia ojca, a Kamien Kashirskiy (Kamień Koszyrski) w Ukrainie – mojej mamy. Kiedy leciałam do Polski za pierwszym razem, w samolocie przekartkowałem Księgę Pamięci Ofiar Holokaustu (Yizkor), która leżała przez kilka lat na mojej półce, i byłam oszołomiona, czytając informację o Arje Buksie. Wszyscy moi krewni o nazwisku Books mieszkali w Stanach Zjednoczonych. W Europie nie został nikt. Przecież wiedziałabym, gdyby ktoś został, czyż nie? Ale kiedy przeczytałem krótką informację o Arje Buksie, zrozumiałem, że był on bratem mojego dziadka. O Chełmnie dowiedziałam się później. A jeszcze później nauczyłam się polskiego wyrażenia „jesteśmy stąd” – jesteśmy stąd i dlatego też Przedecz jest dla nas ważny i ważni są dla nas życzliwi ludzie, których tu poznałam, a szczególnie moja przyjaciółka Halinka Zięcik. Ta książka jest również dla nich, wraz z życzeniami uzdrowienia, które jest nam wszystkim potrzebne po strasznych wydarzeniach opisanych na tych stronach.

Chociaż nie znalazłam wszystkich błędów w tym tekście, nadszedł czas, aby się zatrzymać i podzielić się rezultatem mojego wysiłku z czytelnikami. Niektóre fragmenty tłumaczeń są niezręczne, ponieważ zdecydowałam się pozostać jak najbliżej rytmu języka jidysz, kiedy tylko to było możliwe. Oryginalni autorzy prawdopodobnie również popełnili błędy rzeczowe. Jeśli czytelnik zobaczy błędy podczas czytania o swojej rodzinie, niech wie, że brak szacunku nie był w żaden sposób zamierzony.

1. Numery stron podane w nawiasach kwadratowych są numerami stron oryginału książki pod tytułem „Księga Pamięci Ofiar Holokaustu miasta Pshaytsh (Przedecz, Polska)”, opublikowanego w językach hebrajskim i jidysz w Tel Awiwie w 1974 roku.
2. Skan wyżej wymienionego oryginału ksiązki jest dostępny na stronie Centrum Książki w Jidysz (Yiddish Book Center): https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor‐books/yzk‐nybc313945/bilavski‐mosheh‐ sefer‐yizkor‐li‐kedoshe‐ir‐pashyatsh‐korbanot‐ha‐shoah

   oraz na stronie Kolekcji Cyfrowej Nowojorskiej Biblioteki Publicznej (New York Public Library Digital Collections): https://digitalcollections.nypl.org/items/c2824310‐53e8‐0133‐43c5‐00505686a51c

3. Tłumaczenie na język angielski oryginału książki znajduje się pod adresem: https://www.jewishgen.org/yizkor/Przedecz/Przedecz.html#TOC
4. Tłumaczenia jedynie wybranych tekstów książki na język polski z wydania anglojęzycznego znajdują się pod adresem: https://www.jewishgen.org/yizkor/Przedecz/Przedeczp.html#TOC
5. Tłumaczami tekstów na język polski są Justyna Beinek, Krzysztof Malczewski i jeden tłumacz anonimowy. Nazwiska tłumaczy na język polski, a także tłumaczy tekstów z hebrajskiego i jidysz na angielski, są podane na początku każdego tekstu.
6. Pisownia imion i nazwisk, nazw geograficznych, nazw własnych itd. oraz wielu wyrazów w językach hebrajskim i jidysz jest niejednolita z uwagi na historię powstania, wydania i tłumaczenia Księgi. Szczególnie imiona i nazwiska autorów tekstów, a także  postaci wymienianych w tekstach, występują w Księdze w wielu wariantach.
7. Zamieszczone zdjęcia są reprodukcjami fotografii pochodzących z oryginału książki z 1974 roku. Wiek zdjęć, robionych czasem wiele lat przed publikacją książki, tłumaczy ich jakość.
8. Spis nazwisk ofiar Holokaustu  z miasta Przedecz („Pshaytsh”) znajduje się na stronie Yad Vashem. Istnieje opcja szukania konkretnych nazwisk. Lista ta jest stale uzupełniana i zawiera wiele cennych informacji: https://yvng.yadvashem.org/

  Przedecz, Poland     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2025 by JewishGen, Inc.
Updated 2 Mar 2024 by LA