Urodziłam się u schyłku I wojny światowej i bardzo mało zapamiętałam z najwcześniejszego dzieciństwa. Wciąż mam jednak przed oczami nasz dom rodzinny za mostem na Starym Mieście. Domy były parterowe, a ulice – wąskie i niezbyt czyste. Codziennie główną ulicą miasta ciągnęły furmanki przywożące dębiczanom żywność z okolicznych wiosek. Każdego poranka i popołudnia obok naszego sklepu przy głównej ulicy przechodziły z tornistrami na plecach dzieci wszystkich roczników.

Nasz sklep znajdował się niedaleko szkoły powszechnej, gdzie w owym czasie chłopcy i dziewczęta uczyli się w osobnych budynkach. Nowy kościół z niebotyczną iglicą wieży znajdował się naprzeciw naszego domu. Wciąż mam w uszach ów czysty i mocny ton dzwonów w majowe dni, kiedy religijni chrześcijanie chodzili się modlić wcześnie rano i wieczorem. Ich modlitwy odbywały się przy wtórze śpiewów i organów i mieszały się z ćwierkaniem ptaków i dzwonieniem dzwonów – tworząc cudowną harmonię, która głęboko odcisnęła się w mojej pamięci, mimo iż byłam wtedy małą dziewczynką, tęskniącą za ojczyzną, za Ziemią Izraela – leżącą tak daleko, lecz tak bliską memu sercu. Była to ojczyzna nieznana, lecz wytęskniona od najmłodszych lat.

W pobliżu naszego domu było wielkie pole mieniące się barwami przeróżnych kwiatów. Tam najbardziej lubiłam się bawić. I właśnie tam, wśród polnych kwiatów i złotych kłosów pszenicy, po cichu wyrażałam moje cierpienie, cierpienie młodej Żydówki rzuconej w obce miejsce, poniewieranej i prześladowanej tylko dlatego, że jest Żydówką.

Owe doświadczenia, wspólne dla wszystkich Żydówek w mieście, były pożywką dla późniejszych ruchów młodzieżowych, które ukształtowały naszą drogę ku dorosłości.

Żydowska młodzież w Dębicy należała w przeważającej mierze do różnych organizacji syjonistycznych, choć byli i tacy, którzy zasilali inne prądy społeczne rozpowszechnione wśród polskiego żydostwa.

Oprócz młodzieżowej organizacji ogólnosyjonistycznej „Gordonia”^[1], prawicowej i lewicowej frakcji „Poale Cijon”^[2], w mieście działały: „Agudas Jisroel”^[3], „Bund”^[4] oraz podziemna komórka młodzieży komunistycznej. Jednak najsilniejszym ruchem był związek skautowy „Hanoar Hacijoni”^[5]. Wielu jego członków umiało nie tylko przemawiać, lecz również realizować stawiane zadania. Opuścili wygodne mieszkania rodziców i dokonali „aliji”^[6] do Ziemi^[7], aby prowadzić „życie znoju i wolności”. Moja dusza została ukształtowana w młodości właśnie przez takich ludzi. Nauczyli mnie szanować „życie znoju i wolności”, chodzić wśród gojów z podniesioną głową i nie poddawać się opresjom.

Pamiętam pochody z okazji 3 maja, polskiego święta narodowego, które w czasach rządów Piłsudskiego organizowano z wielką pompą. My, młodzież żydowska, wówczas jeszcze ucząca się w polskiej szkole powszechnej, należeliśmy już do żydowskiej organizacji skautowskiej. Nosiliśmy skautowskie mundurki z wielką dumą i trzymając w ręku niebiesko-białe flagi narodowe maszerowaliśmy ramię w ramię z polską młodzieżą w pochodzie trzeciomajowym. Nigdy nie zapomnę, jak cieszyły się z tego moje – niestety już nieżyjące – przyjaciółki błogosławionej pamięci: Mina Schuldenfrei – córka Joela, Rajzel Polaner, Dincia Mahler od zegarmistrza na Starym Mieście, Belka Siedlisker – córka Gedalii, Mina Lisza – córka Ziszy oraz Mańka Balsam. Były wtedy takie szczęśliwe: „No i popatrz, Edka, jak dalekośmy zaszli! My, Żydzi, możemy maszerować pod naszymi barwami narodowymi wraz z Polakami.”. Dodawały: „Ech, zrobić „aliję” i poczuć się we własnej ojczyźnie jak oni!”.

O, tak! To było marzenie każdej z nas. O to się modliła każda z nas. W ten sposób marzyłyśmy, walczyłyśmy, łączyłyśmy siły na rzecz pracy pionierskiej, wyjeżdżałyśmy na obozy hachszarowe^[8] i wychowywałyśmy najmłodsze pokolenie w duchu syjonizmu.

W mojej grupie było kilka dziewcząt, których nazwiska pamiętam do dziś: Sala Chaim, Niusia Siedlisker, Ruchcia Kokok, Chajca Bronheim, Gusta Schuldenfrei, a także inne, których nazwiska zatarły się w mojej pamięci. Wszystkie były ode mnie trzy lata młodsze, lecz bardzo dojrzałe duchowo. Jak one cierpiały z powodu złych relacji z chrześcijańskimi rówieśnikami! W czasach szkolnych przychodziły mi się wyżalić i znajdowały ukojenie w naszych zajęciach. W szabat rano wychodziłyśmy daleko poza miasto, aby na łonie natury strzasnąć z siebie jarzmo depresji. Długimi godzinami rozmawiałyśmy o dalekiej, ukochanej ojczyźnie. Serca żydowskich dzieci biły w morzu zła, a ja – jako ich opiekunka – próbowałam im opisać, jak tylko umiałam najlepiej, jak wygląda inny, lepszy świat pionierów naszego narodu, którzy z pieśnią na ustach budowali kraj. Owe dyskusje kończyły się wspólnym śpiewaniem i tańczeniem hory^[9]. Ciężko nam było potem powrócić z naszych leśnych czy polnych wycieczek. Wracałyśmy do szarej rzeczywistości bez entuzjazmu, nie było do czego się spieszyć.

Sobotnie zimowe wieczory były dla nas czasem szczęśliwości i spokoju. Zbieraliśmy się w centrali naszej organizacji, siadaliśmy przy kominku, śpiewając pieśni sławiące Ziemię i snując opowieści o żywotach pionierów. Zapominaliśmy o świecie, który nas otaczał. Panowała atmosfera jedności i przyjaźni. Nasze świętowanie trwało często do późna w nocy. Czasami Szulek Taffet przynosił skrzypce i grał, a Rywka Taub śpiewała. Było cudownie.

W szabasowe wieczory, zwłaszcza zimą, kiedy śnieg skrzypiał pod nogami przechodniów, wstawaliśmy od stołów naszych rodziców i biegliśmy do naszej tarbutowej szkoły^[10]. Zbierali się w niej wszyscy uczestnicy kursów hebrajskich, słuchając czytań z Biblii. Następnie wyjaśniano nam znaczenie poszczególnych fragmentów lub też zaczynaliśmy ożywioną dyskusję na temat którejś z omawianych kwestii. Takie debaty trwały czasami wiele godzin. W ten sposób opanowywaliśmy mówiony hebrajski. Pamiętam mądre wykłady Pinchasa Landera, który mieszka obecnie w Izraelu. Bardzo je lubiłam. Przypominam sobie również emocje, które towarzyszyły mi podczas przygotowań do pierwszej hebrajskiej prelekcji. O, jakże byłam szczęśliwa, że mogę wyrazić swoje myśli w języku mojego ludu.

Później naziści rozpętali wojnę, która okazała się straszliwym doświadczeniem dla całej ludzkości. Z okrucieństwem przetrzebili nasze tchnące radością życia i stawiające sobie wysokie cele szeregi. Jakże wielu z nas spłonęło w piecach obozów śmierci! Jak wielu zostało uwięzionych i zamęczonych w obozach koncentracyjnych! Cudem ocalała nas tylko garstka, w tym i ja.

W odróżnieniu od tych, którzy zginęli, mieliśmy zaszczyt być świadkami powstania państwa Izrael. Dlatego przynajmniej zapamiętajmy ich z miłością i należnym szacunkiem.

Przetłumaczył z języka angielskiego, opracował i opatrzył przypisami:

Ireneusz Socha © 2004

« Previous Page Table of Contents Spis treści Next Page »

  Dembitz, Poland     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2024 by JewishGen, Inc.
Updated 18 Jul 2014 by LA